Leuven ambieert titel "Europese Culturele Hoofdstad 2030"

Leuven als stad en de Leuvense culturele sector in het bijzonder is in volle beweging. Om die dynamiek te onderstrepen en te versterken heeft de stad de ambitie opgevat om zich kandidaat te stellen voor ‘Europese Culturele Hoofdstad 2030’. 

Leuven: een stad in beweging
Honderdduizend inwoners, vijftigduizend studenten, meer dan 150 nationaliteiten en meer dan 25.000 anderstaligen. Deze cijfers geven aan dat Leuven een boeiende stad is. Een stad in beweging. De inhoudelijke en eeuwenlange impact van een innovatieve topuniversiteit, de unieke demografie (jong, hoogopgeleid, internationaal), de nabijheid van Brussel-Hoofdstad en de hanteerbare schaal van zowel de stad als de culturele sector vormen hiervoor de belangrijkste factoren en maken van Leuven een van de meest beloftevolle regio’s.

Leuven: één van de meest ideale culturele en creatieve steden van Europa
Het is dan ook niet toevallig dat een studie van de Europese commissie in mei 2017 Leuven nog uitriep tot een van de meest ideale culturele en creatieve steden in Europa. Uit het juryverslag: “De ideale culturele en creatieve stad in Europa is een amalgaam van steden die het best scoren op verschillende indicatoren. Een ideale stad heeft pakweg de culturele faciliteiten van Cork, de culturele participatie en aantrekkingskracht alsook de creativiteit en kennisjobs van Parijs, de intellectuele innovatie van Eindhoven, de nieuwe jobs in de creatieve sector van Umeå, het menselijke kapitaal en onderwijs van Leuven, de openheid, tolerantie en vertrouwen van Glasgow, de lokale en internationale connecties van Utrecht en het kwaliteitsvolle beleid van Kopenhagen”. Frappant in dit rapport was ook de duidelijke positieve link tussen culturele en creatieve steden enerzijds en economische welvaart en sociaal welzijn anderzijds.

Rijk en divers cultureel Leuven
Wie verder inzoomt op de dynamiek die de laatste 10 jaren in deze stad op vlak van cultuur is ontstaan, ziet dat er naast een zeer rijk verenigingsleven ook heel wat culturele organisaties hoge toppen scheren en dat recent een aantal grote tot zeer grote ambities zijn aangezet.

Stedelijke cultuurhuizen als 30CC, de Bib Leuven en natuurlijk M - Museum Leuven hebben zich ontwikkeld tot vaste waarden. Kunstencentrum STUK tekent voor een scherpe werking met internationale allure, Het Depot zet Leuven reeds jaren als muziekstad stevig op de kaart en het nieuwstedelijk en fABULEUS worden zowel op Vlaams niveau als internationaal terecht gelauwerd.

Verregaande samenwerkingen tussen partners
Uiteraard speelt ook de Leuvense Alma Mater hier een bijzondere rol. De band tussen stad en universiteit vormt het DNA van Leuven, dat doordrongen is van innovatie, kennis en wetenschap en uitmondt in partnerschappen zoals Leuven MindGate en op cultureel vlak in KUnST Leuven, al jarenlang organisator van succesvolle stadsfestivals zoals recent nog “500 jaar Utopia”.

Dit alles wordt nog versterkt door het fameuze ‘Leuvens Model’. Het culturele landschap in Leuven wordt geroemd om de verregaande manier van samenwerking en afstemming tussen de verschillende culturele instellingen, organisaties, gezelschappen, verenigingen … Zij zijn geen concurrenten, maar partners die samen de Culturele Ruimte van Leuven vorm geven. Dat is het geval in de kunsten maar evengoed in de erfgoedsector, getuige ook het nog dit najaar opgestarte Erfgoedlabo waarbij de 13 belangrijkste Erfgoedspelers in Leuven, waaronder ook die gelieerd aan stad en aan KU Leuven, zich engageren om gezamenlijke doelstellingen te verwezenlijken.

Ambitieuze projecten voor de toekomst
De laatste jaren kregen ook extra grote ambities vorm. Denk aan het unieke project podiumkunstensite waardoor Leuven er in 2023 een stevige culturele icoon bij kan krijgen. Denk ook aan het project Vaartopia dat, voortbouwend op de dynamiek van oa kunstenhuis OPEK en creative hub De Hoorn, de Vaartkom uitbouwt tot een creatief hart van stad en regio. Daar komt nu deze extra Europese ambitie bij voor 2030.

Klopt deze ambitie met de grootte van Leuven?
Schepen van cultuur Denise Vandevoort: “Zeer zeker! De tijd dat vooral hoofdsteden de titel van Europese Culturele Hoofdsteden binnenhaalden is voorbij. Ook steden als Mons (2015) of Leeuwarden (2018), Matera (2019) en Rijeka (2020) dragen deze titel terecht. Wat Leuven betreft, schreef de stad recent zijn 100.000ste inwoner in. Als je de 50.000 studenten meerekent, dan is Leuven de derde stad van Vlaanderen, na Antwerpen en Gent. Het is nu tijd voor Leuven om zelfbewust en met een ruimere blik op de wereld, haar plaats op te eisen.”

Leuven, Europese Culturele Hoofdstad. Het is een mondvol, maar wat betekent zo’n titel dan? Wordt de culturele structuur uitgebreid? Is het een citymarketing verhaal?
Piet Forger, directeur cultuur stad Leuven: “Daar waar de titel van Europese culturele hoofdstad in de beginjaren vaak samen viel met citymarketing, toerisme en belangrijke infrastructuurwerken, is er een duidelijke kentering merkbaar en hangt de titel de laatste jaren veel meer samen met het potentieel van cultuur - en bij uitbreiding de creatieve sectoren - om een katalysator van verandering te zijn op vlak van cultuur en sociale en economische ontwikkeling. Om het wat karikaturaal te formuleren: Europese Culturele Hoofdstad is geen circus dat een jaar lang de stad verovert, het is een springplank naar een betere toekomst voor de stad. De titel Leuven Europese Culturele Hoofdstad 2030 binnen halen is in die zin niet zozeer een einddoel op zich, maar veeleer een katalysator op weg naar een (beter) Leuven van de toekomst.“

Wordt dit hele verhaal alleen vanuit de stad getrokken? Of wordt het veeleer een verhaal van participatie? Een project waaraan zowel de culturele en creatieve sectoren als de burgers kunnen werken?
Denise Vandevoort: “Wat de plannen precies zullen inhouden, is nu natuurlijk nog niet duidelijk. Essentieel is wel dat we dit niet top down vanuit de stad alleen realiseren. We willen dat nieuwe Leuven schetsen en co-creëren vanuit de stad, met burgerinitiatieven, verenigingen, bedrijven en kennisinstellingen. Het hele traject vertrekt vanuit een projectgroep, getrokken door directeur cultuur van de stad, Piet Forger, met drie cruciale partners om deze ambitie vorm te geven, zijnde de Leuvense cultuursector zelf, vzw KUnST Leuven en vzw Leuven MindGate. Hun vertegenwoordigers zijn alvast enthousiast om mee dit verhaal te schrijven. Hoe het van daar verder gaat, zal de toekomst uitwijzen, belangrijk is in elk geval dat ook de Leuvenaar hier een stem in krijgt. Vanzelfsprekend zullen we ook nagaan hoe andere overheden, van regionaal tot nationaal bij deze ambitie kunnen aansluiten.”

Geert Robberechts, voorzitter van de Leuvense Cultuurraad: “Leuven heeft een sterk en krachtdadig verenigingsleven, met de stad als vaste en trouwe coalitiepartner. Uiteraard juichen we dit initiatief toe. We zien nu al tal van mogelijkheden om hierbij betrokken te zijn en elkaar wederzijds te versterken. We staan te trappelen om vanuit een participatief traject de kandidatuur voor de titel mee te schragen.”

Gilbert Declerck en Mohamed Ridouani, voorzitters Leuven MindGate: “Deze ambitie om Europese Culturele Hoofdstad te worden in 2030 sluit perfect aan bij de ambitie van Leuven MindGate, zowel waar het Leuven internationaal sterker op de kaart wil zetten op vlak van drie speerpuntsectoren: health, high-tech én creativity, als waar het elk van deze sectoren in Leuven wil versterken en hun samenwerking wil faciliteren. Culturele hoofdstad zijn, boost het culturele, sociale én economische leven. Wij zijn er ook van overtuigd dat het Leuven MindGate And& summit & festival dat begin mei 2018 voor het eerst plaats vindt in Leuven en deze ambitie van Culturele Hoofdstad elkaar nog heel erg kunnen versterken.”

Bart Raymaekers, vicerector Cultuur, Kunst en Erfgoed KU Leuven en co-voorzitter KUnST Leuven: “Leuven is een universiteitsstad. Vanuit de KU Leuven werken wij in die zin al jaren zeer nauw samen met de stad, onder meer via KUnST Leuven, organisator van de grote stadfestivals zoals recent nog “500 jaar Utopia”. Deze ambitie vanuit de stad juichen wij – ook uitdrukkelijk in de persoon van onze rector Luc Sels - volmondig toe, gezien de universiteit niet alleen lokaal verankerd is in Leuven, maar ook al eeuwen internationaal vernetwerkt is. Wij staan zeer open om samen met stad mee te werken aan deze boeiende ambitie.”

We staan nu aan de vooravond van 2018. Als Leuven Europese Culturele Hoofdstad wordt in 2030 zijn we 12 jaar verder. Is dat niet wat veraf om nu al mee te starten?
Denise Vandevoort: “Steden die interesse hebben om de titel te voeren, moeten zes jaar voor aanvang hun kandidatuur indienen. Dat is dus in 2024, de beslissing valt in 2025. Op basis van ervaringen van andere Europese Culturele Hoofdsteden blijkt dat de voorbereidingen ruim 10 jaar op voorhand starten. In dat opzicht is 2030 niet zo gek ver meer van ons af.”

“We vinden het belangrijk dat Leuven nu al haar interesse kenbaar maakt. Het is een krachtig signaal naar de rest van het land toe over het potentieel van onze stad. De interesse geeft ook de ambitie en de dynamiek weer die het Leuvense culturele veld sinds een aantal jaren kenmerkt. Bovendien is deze horizon een belangrijk ankerpunt voor andere culturele projecten om zich tot te verhouden.”

Europese context

Wat is een Europese Culturele Hoofdstad?
Een Europese Culturele Hoofdstad (European Capital of Culture) is een stad die door de Europese Unie aangeduid wordt om een jaar lang culturele evenementen met een sterk Europese dimensie te organiseren.

Zich voorbereiden op deze titel is een kans voor de stad om aanzienlijke culturele, sociale en economische voordelen te verzilveren. Het ondersteunt stadsvernieuwing, verandert het imago en verhoogt de visibiliteit op een internationale schaal.

Het idee werd in 1985 gelanceerd door Melina Mercouri (actrice en toenmalig Griekse minister van cultuur) en Jack Lang (toenmalig Frans minister van cultuur). Zij wilden de Europeanen korter bij elkaar brengen door de culturele rijkdom en diversiteit te onderstrepen en de Europese burgers bewuster maken van hun gemeenschappelijke geschiedenis.

De titel wordt beheerd door de commissie van de Europese Unie. Elk jaar opnieuw duidt de Europese ministerraad een aantal steden aan. Ondertussen voerden al meer dan 40 steden deze titel. Welke steden de titel binnenhalen, wordt voorbereid door een internationaal panel van cultuurexperts.

In 2004 bestelde de Europese Commissie een studie, nu gekend als het ‘Palmer Report’. Deze studie toont aan dat de titel Europese Culturele Hoofdstad katalysator is voor de culturele ontwikkeling en de vernieuwing van een stad. Bijgevolg wordt vandaag, in de keuze van een stad, ook rekening gehouden met de gunstige socio-economische impact die de titel met zich meebrengt.

Het uitgangspunt van dit initiatief is om steden in het hart van het Europese culturele leven te plaatsen. Cultuur en kunst verbeteren de kwaliteit van het leven in deze steden en versterken de gemeenschappelijke cohesie. Burgers spelen onlosmakelijk een belangrijke rol in het hele gebeuren en zijn actief betrokken bij de stadsontwikkeling en het culturele leven.

Culturele hoofdstad zijn, boost het culturele, sociale en economische leven. Lille, Glasgow, Essen … toonden aan dat de titel bovendien een krachtige motor is om in het kielzog van creativiteit, extra bezoekers en internationale erkenning stevig in te zetten op stadsvernieuwing.

En uiteraard hebben alle Europeanen er baat bij, want deze culturele hoofdsteden zetten de Europese culturele diversiteit in evidentie. Ze brengen vernieuwde visies op de gedeelde geschiedenis, ze laten met een frisse blik naar ons gemeenschappelijk erfgoed kijken. Ze tonen hoe de universele taal van creativiteit een venster opent de wereld.