Nieuwe stap naar heraanleg Vaartkomoevers

20.000 m², of drie voetbalvelden: zo groot is het publiek domein in de Vaartkom dat de stad Leuven wil vernieuwen tot een aangename en unieke plek om te flaneren, mensen te ontmoeten, te ontspannen en te genieten van groen en water. Na een intensieve ontwerpwedstrijd, waarbij Leuvenaars meerdere keren hun mening en input konden bezorgen, en een positieve beoordeling door de jury waarin ook gelote inwoners zaten, heeft het stadsbestuur het project nu gegund aan het ontwerpteam rond Tractebel. “Met de wandelpontons over de vaart, de autoluwe Noordoever, het vergroende Broosplein en de natuurlijke zwemvijver krijgt de Vaartkom de prachtige publieke omgeving die de nieuwe woonwijk verdient”, zegt burgemeester Mohamed Ridouani.

Eind 2019 lanceerde de stad een oproep om de oevers van de Vaartkom opnieuw aan te leggen, met aandacht voor het unieke karakter van de buurt, ontmoeting, groen en waterbeleving. “Na de omvorming van de Vaartkom van industriële naar een nieuwe woonwijk, met een rijke mix van horeca en handel, ondernemerschap, onderwijs, kunst en cultuur, was het tijd voor een opwaardering van het publiek domein”, zegt burgemeester Ridouani. “Samen met de Sluisstraat en het Sluispark, zullen de oevers een aangename plek worden waar Leuvenaars kunnen genieten van groen en water. De Vaartkomoevers, het Broosplein en de Staart van de Vaart zijn samen goed voor 20.000 m². Dat zijn drie voetbalvelden openbaar domein dat we vernieuwen tot een prachtige plek voor de Leuvenaars.”

Vier teams dienden zich aan om de Vaartkom opnieuw aan te leggen. Zij gingen aan de slag met de krijtlijnen die het stadsbestuur vooropstelde en de input uit een online bevraging van de Leuvenaars. De jury van experten en inwoners selecteerde twee teams die naar de volgende ronde door mochten om hun ontwerpvoorstellen verder uit te werken. De twee ontwerpvoorstellen werden ook voorgelegd aan de Leuvenaars, die feedback gaven over wat ze zwak of sterk vonden aan de ontwerpen.  

Een van de twee teams trok zich terug uit de ontwerpwedstrijd. Het andere team – dat rond Tractebel – diende een ontwerpvoorstel in. Na een positieve beoordeling door de jury, waarin ook het burgerpanel met inwoners zetelde, besloot het college de opdracht te gunnen aan het team met Tractebel, Stadsbader, Atelier Descombes Rampini, Equans, Pool is cool, Waterland en POP vzw.

Groene, autoluwe oevers
De Noord- en Zuidoever van de Vaartkom zijn de slagaders van de Vaartkom, die het Broosplein en de Staart van de Vaart met elkaar verbinden. De Noordoever krijgt een wandelboulevard langs het water, een groene strook, ruimte voor fietsers en horecaterrassen. De Zuidoever, waar tussen de Vaartstraat en de bruggen een verkeerslus loopt, krijgt een wandelboulevard op het water. “Met een houten wandeldek op niveau van het water zal je volledig gescheiden van het wegverkeer kunnen wandelen en genieten van het water”, zegt schepen van openbare werken Dirk Vansina. Op de beide oevers worden bomen en struiken aangeplant. “De Vaartkomoevers zijn nu erg stenig. Het nieuwe groen zal voor koelte zorgen op hete dagen en de Vaartkom aangenamer maken.”

Aantrekkelijk, groen Victor Broosplein met zwemtuin
Al in 2016 werd het Victor Broosplein autovrij. Toen kreeg het ook de tijdelijke herinrichting met de houten podiumconstructies en uitgeslepen vergroeningen in het asfalt. “Die tijdelijke invulling maakte meteen de meerwaarde van het autovrije plein duidelijk. Het Broosplein is uitgegroeid tot het kloppend hart van de Vaartkom. Dat gaan we met het nieuwe ontwerp versterken”, zegt burgemeester Ridouani. In het ontwerp wordt het Broosplein verder ingegroend. Op basis van de feedback van de Leuvenaars, integreerde het ontwerpteam meer bomen en groenvakken.

Aan het Broosplein komt ook de zone voor waterbeleving. Die is uitgewerkt als een watertuin. Na verder onderzoek bleek dat een natuurlijke zwemvijver mogelijk is in de Vaartkom. Het ontwerp is herwerkt naar zo’n zwemvijver, waar grote rietvelden en waterplanten het water zuiveren en een 70-tal mensen per keer kunnen zwemmen. Het zwemwater is volledig afgescheiden van het vaartwater. “Het zal voelen alsof je tussen de planten zwemt,” zegt burgemeester Ridouani. “De plantenzone werkt als een filter, maar vangt ook het regenwater van het plein op. Op de Vaart komt ook een ponton, waar je kan verpozen op het water.” Er wordt ook gewerkt aan een educatief luik rond waterkwaliteit.

Staart van de Vaart
De Staart van de Vaart, in de bocht aan de Marie Thumas-Durieuxbrug, is de zonnigste plek van de Vaart. “Daar komt een groene heuvel die de drukte van de Lüdenscheidsingel en het Engels Plein afschermt”, zegt schepen Vansina. “Aan de waterkant vormen kleinere en meer intieme plekken op verschillende hoogtes een informele tribune. Het wordt een groene oase aan de waterkant. Je kan er van ‘s morgens tot ’s avonds in de zon zitten en kan genieten van het uitzicht op de Vaart en de jachthaven. Met deze heraanleg ondergaat de Vaartkom een grondige metamorfose voor de omgeving. Het is een volgende stap in de herontwikkeling en opwaardering van deze vroegere industriële site.”

Volgende stappen
Na en standstill-periode van 15 dagen zal de gunning aan team Tractebel bekrachtigd worden. Het wedstrijdontwerp van team Tractebel wordt de komende maanden nog verfijnd. Onder meer spelelementen en kunst worden nog in het ontwerp geïntegreerd. Dat verfijnde ontwerp wordt rond de zomer voorgesteld aan de Leuvenaars. Eind 2022 volgt het definitief ontwerp en de aanvraag van de omgevingsvergunning. De start van de werken is voorlopig gepland midden 2023.

De hele heraanleg van het publiek domein in de Vaartkom kost 12,3 miljoen euro.