Wereldlichtjesdag: Leuven doorbreekt een maand lang taboes rond rouw en verlies

Verlies en rouw zijn geen alledaagse thema’s. Zeker wanneer het gaat over verlies van een kind tijdens de zwangerschap of bij de geboorte, of je kinderwens moeten loslaten bij onvruchtbaarheid, hangt er nog steeds een zeker taboe over het rouwproces. Men mist immers iets wat ‘nog niet bestond’ en waar voor de buitenwereld weinig of geen herinnering aan bestaat. De stad en de gemeenschap zijn een belangrijke schakel om steun en erkenning te bieden aan ouders, familie en vrienden die met verlies en rouw te maken krijgen. Daarom organiseerden de stad Leuven en Huis van het kind Leuven dit jaar opnieuw een nocturne voor Wereldlichtjesdag, de wereldwijde herdenkingsdag voor levenloos geboren en overleden kinderen. Daarenboven lanceerden ze een uitgebreid, taboedoorbrekend programma dat rouw en verlies bespreekbaar maakt. 

Ruimte om te hechten en te rouwen
“Een kind verliezen tijdens de zwangerschap of bij de geboorte, of je kinderwens moeten loslaten bij onvruchtbaarheid, kan voor ouders hartverscheurend zijn”, vertelt Bieke Verlinden, schepen van sociale zaken. “Toch hangt er nog steeds een zeker taboe over het thema. We weten als samenleving niet altijd goed hoe er ruimte voor te maken. Doordat zwangerschappen vandaag in toenemende mate gepland en gewenst zijn dankzij de vele mogelijkheden tot gezinsplanning, wordt het ook steeds moeilijker om een zwangerschap te verliezen. Ouders moeten ruimte krijgen om zich te hechten, herinneringsbeelden op te bouwen, en waardig afscheid te nemen. Als stad kunnen we daar de ruimte en steun voor helpen bieden.”

Honderden kaarsjes als teken van gedeeld verlies
De partners organiseerden dit jaar twee grote nocturnes op Wereldlichtjesdag: in de sterretjestuin op de Stadsbegraafplaats en op begraafplaats Diestseveld. Ouders die een kind verloren konden er samen met familie en vrienden vanaf 19 uur terecht voor een sereen lichtritueel. Roel Van Roosbroeck, beheerder van de Leuvense begraafplaatsen, zette samen met zijn team mee de schouders onder de organisatie van de avond: “Op elke Leuvense begraafplaats staken we op ieder gekend kindergraf een kaarsje aan, als teken van erkenning en gedeeld verlies. In de sterretjestuin installeerden we opnieuw de lichtinstallatie *Twinkle, die we speciaal voor dit doel lieten ontwerpen. Iedere bezoeker kreeg een kaarsje in een mobiel om toe te voegen aan de installatie, die zo langzaam aangroeide tot een wolk van lichtjes, meewiegend in de wind. Zo werd deze koude decembernacht letterlijk en figuurlijk wat lichter gemaakt voor iedereen die verlies heeft gekend of deelde in de rouw.”

“Ook de verschillende stadsdiensten waren nauw betrokken in het bouwen en opstellen van de lichtinstallatie en de organisatie van de nocturne”, vertelt Veva De Groote, projectdeskundige gezinsvriendelijkheid bij de stad. “De kaarsenmobielen werden uitgewerkt door de technische diensten, de groendienst besteedde extra aandacht aan de sterretjestuin, en de avond zelf werd door medewerkers van de diensten begraafplaatsen en sociale zaken in goede banen geleid.”

Voor schepen Bieke Verlinden heeft het initiatief een enorme betekenis: “Door de jaarlijkse nocturne op Wereldlichtjesdag ontstaat een nieuw ritueel om collectief verlies te beleven. Door mee te herdenken als gemeenschap, erkennen we ouders in hun verlies en staan toe verbonden te blijven met hun kind. Het bevestigt de betekenis van iemands kind, hoe kort het er ook was. Wat tevoren vaak altijd ‘stil verdriet’ bleef, helpen we nu als samenleving dragen.”

Leuvens programma rond rouw en verlies
De stad Leuven startte vanaf deze maand ook een uitgebreid programma rond rouw en verlies (zie bijlage). Zo wil de stad, in de aanloop naar de jaarlijkse herdenkingsnocturne, de thema’s breed, vanuit verschillende invalshoeken en zonder taboes bespreekbaar maken. “Via het Huis van het kind Leuven kregen we het signaal dat er behoefte is aan meer erkenning en ruimte voor ouders na het verlies van een zwangerschap of kind”, zegt Murielle Mattelaer, coördinator van het Huis van het kind Leuven. Daarom organiseerde de stad samen met het Huis van het kind en in overleg met verschillende andere partners, een maandprogramma dat op uiteenlopende manieren aandacht schenkt aan rouw en verlies. Zo waren er lezingen door professor Manu Keirse en rouwdeskundige Marleen Vertommen, programmeerde de stad het theaterstuk ‘GIF’ van De Theaterfactorij over het verlies van een kind, en draaide culturele partner Cinema ZED een film over het thema. “We willen de taboes die er misschien nog zijn zo veel mogelijk doorbreken en ruimte maken om het gesprek aan te gaan. Maar ook om te zeggen: ‘dit was jouw kind, en we missen het samen’”, besluit Bieke Verlinden.